Οι «δολοφόνοι» της μπανάνας

Μπανάνες. Σύντομα- σε 5, 10 ή 30 χρόνια- το κίτρινο κρεμώδες φρούτο που ξέρουμε δεν θα υπάρχει πια

Οι μπανάνες πεθαίνουν στον κόσμο, «δολοφονημένες» από τις πολυεθνικές στις οποίες επετράπη να επιδιώξουν τη μεγιστοποίηση των κερδών τους χωρίς κανένα περιορισμό.

Oι μπανάνες πεθαίνουν. Ένας μύκητας που αποκαλείται Ασθένεια του Παναμά, τις κάνει κεραμιδί και ακατάλληλες προς βρώσιν. Δεν υπάρχει θεραπεία. Ο μύκητας εξαπλώνεται, και εξαπλώνεται γρήγορα. Σύντομα - σε 5, 10 ή 30 χρόνια- το κίτρινο κρεμώδες φρούτο που ξέρουμε δεν θα υπάρχει πια. Η ιστορία της ανόδου και της πτώσης της μπανάνας δείχνει πώς δρουν οι πολυεθνικές εταιρείες που κυριαρχούν όλο και περισσότερο στον κόσμοκαι πού μας οδηγούν. Η μορφή που έχουν σήμερα οι μπανάνες οφείλεται σε συνειδητή χειραγώγηση. Μέχρι πριν από 150 χρόνια, πολλές και διαφορετικές μεγάλωναν στις ζούγκλες του κόσμου και καταναλώνονταν επιτόπου. Μερικές ήταν γλυκές· μερικές ήταν ξινές. Ήταν πράσινες, βαθυκόκκινες ή κίτρινες. Μια πολυεθνική με την επωνυμία United Fruit έβγαλε τότε από τη ζούγκλα έναν συγκεκριμένο τύπο- την Gros Μichel- και αποφάσισε να τον παράγει μαζικά σε μεγάλες φυτείες και να τον στέλνει με πλοία-ψυγεία σε όλον τον πλανήτη. Η μπανάνα τυποποιήθηκε, έγινε κίτρινη και κρεμώδης και βολική σε μέγεθος. Πρέπει να παραδεχθούμε πως υπήρξε εδώ κάποια επιχειρηματική ιδιοφυΐα- όμως η United Fruit ανέπτυξε ένα στυγνό επιχειρηματικό μοντέλο.
Όπως εξηγεί ο συγγραφέας Νταν Κέπελ στο θαυμάσιο βιβλίο του «Μπανάνα: η μοίρα του φρούτου που άλλαξε τον κόσμο», το μοντέλο αυτό λειτούργησε ως εξής: βρίσκεις μια φτωχή, αδύναμη χώρα· σιγουρεύεσαι ότι η κυβέρνησή της θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντά σου· αν όχι, την ανατρέπεις και την αντικαθιστάς με μία άλλη που θα τα εξυπηρετήσει. Καις τα τροπικά δάση της και φτιάχνεις φυτείες μπανάνας. Κάνεις τους ντόπιους να εξαρτώνται από σένα. Συντρίβεις οποιαδήποτε ιδέα για συνδικαλισμό. Μετά όμως μπορεί να βρεθείς να βλέπεις τις φυτείες να πεθαίνουν από μια παράξενη ασθένεια που πλήττει τις μπανάνες σε όλον τον πλανήτη. Αν αυτό συμβεί, ρίχνεις τόνους χημικά για να δεις αν γίνεται κάτι. Αν αυτό δεν λειτουργήσει, προχωρείς στην επόμενη χώρα. Και αρχίζεις ξανά.
Το 1911, ο μεγιστάνας της μπανάνας Σάμιουελ Ζεμάρεϊ αποφάσισε να μετατρέψει την Ονδούρα σε ιδιωτική φυτεία. Μάζεψε μερικούς διεθνείς γκάνγκστερ, έφτιαξε έναν ιδιωτικό στρατό και εισέβαλε, εγκαθιστώντας έναν φίλο του ως πρόεδρο.
Ο όρος «banana republic» («μπανανία») επινοήθηκε για να περιγράψει τις δουλικές δικτατορίες που δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τις εταιρείες μπανάνας.
Πώς όμως σχετίζεται αυτό με την ασθένεια που πλήττει τώρα τις μπανάνες στον κόσμο; Οι πολυεθνικές είναι δομημένες με τρόπο ώστε να κάνουν ένα μόνο πράγμα: να μεγιστοποιούν τα κέρδη των μετόχων τους. Χωρίς αυστηρές κανονιστικές ρυθμίσεις, αυτό τις οδηγεί σε φαινομενικά τρελή συμπεριφορά- όπως το να καταστρέφουν το περιβάλλον από το οποίο εξαρτώνται.
Η ασθένεια. Όχι πολύ καιρό αφότου η Ασθένεια του Παναμά άρχισε να σκοτώνει μπανάνες στις αρχές του 20ού αιώνα, οι επιστήμονες της United Fruit προειδοποίησαν την εταιρεία ότι κάνει δύο σφάλματα. Φτιάχνει μια γιγάντια μονοκαλλιέργεια. Αν κάθε μπανάνα προέρχεται από ένα ομογενές είδος, μια ασθένεια που μπαίνει στην αλυσίδα οπουδήποτε στη γη, σύντομα θα επεκταθεί. Η λύση; Διαφοροποίηση με χρήση μιας ποικιλίας τύπων μπανάνας. Έπρεπε επίσης να υπάρξουν σκληρά μέτρα καραντίνας. Όμως αμφότερες οι λύσεις αυτές κόστιζαν χρήματα- και η United Fruit δεν ήθελε να πληρώσει. Έτσι ώς τη δεκαετία του 1960, η Gros Μichel είχε πεθάνει. Έψαξαν να βρουν αντικαταστάτη που να έχει ανοσία στον μύκητα και τελικά κατέληξαν στην Cavendish. Ήταν μικρότερη και λιγότερο κρεμώδης και μαύριζε εύκολα, αλλά αυτή υπήρχε.
Στη δεκαετία του 1980 αρρώστησε και η Cavendish.
Τώρα πεθαίνει κι αυτή, η ανοσία της αποδείχθηκε μύθος. Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι ο μύκητας θα μολύνει τελικά όλες τις μπανάνες που υπάρχουν οπουδήποτε.

ΤΗΕ ΙΝDΕΡΕΝDΕΝΤ , Johann Ηari